CREMATIE KETUT MADU

Op 23 december overleed Ketut Madu, 72 jaar oud.
Hij werkte in het ziekenhuis in Singaraja en was actief in de politiek van Kabupaten Buleleng.
Veel mensen kenden hem.
Hij was geliefd!                                             

Daarbij kwam hij uit een welgestelde familie en dus was er geld beschikbaar om de crematie aansluitend na het overlijden te doen plaatsvinden.  Een crematie is op Bali een kostbare aangelegeheid
waarvoor vaak eerst gespaard moet worden.
De overledenen worden in dat geval tijdelijk begraven.
In dit geval dus niet.
Zoals gebuikelijk op Bali werd voor het bepalen van de datum van de crematie de kalender geraadpleegd en 28 december bleek de meest geschikte dag.  Passend bij belangrijke data in het leven van Ketut: geboortedatum, huwelijksdatum, geboortedatum kinderen e.d.


's Morgens om zeven uur begon de plechtigheid met een rituele
wassing onder de toegangspoort van het huis. 
Alle genodigden stonden of zaten op een stoeltje op gepaste afstand.
Naaste familieleden, waaronder de kleinkinderen wasten Ketut.
In zijn ogen werden spiegeltjes geplaatst ter grote van een cent, hij werd
in een witte doek gewikkeld en in een kist gelegd. 
Een bont versierde kist.
Bovenop de kist een heel kleurrijk altaar, een soort huisje.
Kist, huisje en versieringen werden op een grote bamboe draagbaar geplaatst en een stuk of tien mannen droegen de baar met daarop de kist en toebehoren op hun schouders door het dorp naar het strand.
De weg door het dorp werd afgezet voor het verkeer
De stoet werd voorafgegaan door dansers en de kleinkinderen die een groot bord droegen met foto van Ketut en de tekst "Turut Berduka Cita",  wat zo ongevver betekent:  "Ieder die meegaat is bedroefd".
In de stoet ook een orkest.
Enkele honderden mensen volgden de baar. Op kruispunten, waar volgens Balinees geloof de geesten zich verzamelen werden rondjes gemaakt om de geesten te verwarren welke kant de stoet opging. 
Een uur van te voren werd er al geofferd op de hoeken van de straten.

Het hele dorp was vol met begrafenisstoet.
Na ongeveer een kwartier kwamen we op de verbrandingsplaats bij het strand.
Daar werd de kist op een rooster in een soort stalen doos geplaatst en afgedekt met platen.
Onder leiding van de priester werd er gebeden, bloemetjes gestrooid en water gesprenkeld.
De familie nam nog eenmaal afscheid en aan weerszijden van de oven werden zijn kleren gezet. En nadat ieder afscheid had genomen begon de verbranding.
  
Heel veel mensen zaten enkele uren op de grond in het zand of op een muurtje.
Een zanger zong versterkt door microffon met boxen Hindoe liederen behorend bij een crematie.  Het gamelan orkest speelde soms uit volle borst dan weer heel zachtjes.
Het volume van de muziek leek parallel te lopen met de hoogte van het vuur: groot vuur harde muziek, klein vuurtje zachte muziek.
Om een uur of drie verlieten wij de verbrandingsplaats op het strand.
Het was een indrukwekkende bijeenkomst.













Iemand vertelde ons dat de crematie op zich een blijde gebeurtenis is.
Dit aardse leven is voorbij, karma opgelost en alles is gezuiverd en gereinigd.  Over een maand  of zeven komt Ketut Madu  terug in een volgende incarnatie en die is altijd beter dan de huidige.  Daarom moet je blij zijn.
Bovendien komt hij terug in de groep van de familie.
Hij is dus tijdelijk afwezig!

27 december, Tempelceremonie

Voor de kerst werden we uitgenodig voor twee ceremonies.
De eerste ter gelegenheid van de vijfjaarlijkse inwijding van de huistempel.
De tweede betrof een uitnodiging voor de crematie van de buurman die 23 december overleed.



dat rode hoopje boven op pims bord is de lawar

Eerst de tempel ceremonie met het feestvarken.    
Ieder huis hier in Bali heeft zijn eigen huistempel en iedere vijf jaar moet die tempel opnieuw ingewijd en gezegend worden. Dit gebeurt door de holy man, de priester.
Hij wordt bijgestaan door enkele,  meestal vrouwelijke assistentes.

De avond ervoor start men met het bereiden van het voedsel en de offerandes.
Mandjes worden kunstig gevouwen en gevuld met bloemetjes, fruit, rijst en wierrook.
Alle kleine mandjes worden in grotere gezet tot ze naar de tempel worden gebracht.
Intussen starten vroeg in de morgen de mannen met het roosteren van "de pig", het varken.
Hoe groter het varken, hoe rijker de eigenaar van de tempel.  En al ben je geen belijdend Hindoe, je moet wel mee in de rituelen want anders voelt het personeel zich niet veilig in je huis en tuin of erger nog, wil niet bij je werken.

Bij de vorige wijding van de tempel  b.v. was de priester één hoek van het zwembad vergeten te zegenen en nu waren er al drie keer ongelukken gebeurt juist op die hoek.
Het personeel meed de hoek van het zwembad.     
Deze keer zou de hoek een extra beurt krijgen!
Overigens laat je als welgestelde, meestal Westeuropese eigenaar van een villa het werk over aan je personeel.  Die deze werkzaamheden graag uitvoert.  Het is immers om de huisgoden tevreden te stellen?


 
Het feest startte met een maaltijd waarin lawar het belangrijkste gerecht was.
Daarbij rijst en een soort saucijsjes.
Lawar is gemaakt van het bloed van het varken vermengd met geraspte kokosnoot en veel kruiden.
Van de organen van het varken, kostelijke delen in dit land, worden de saucijzen gemaakt.
Tijdens het koken en braden van de organen worden veel kruiden toegevoegd.
Vervolgens worden de darmen gewassen en gespoeld en na drogen gevuld met de orgaanbrij.
De zo ontstane saucijsjes worden gebraden en geserveerd met de lawar en de rijst.

Bescheiden als we zijn namen we een klein hapje lawar, een saucijsje en rijst.
Toen ik een hapje van mijn saucijs nam werd net het geroosterde varken binnengebracht.
Ik schrok van de grootte en dacht: "Oh je, je zult het feestvarken maar zijn."
En ik moest toch een keertje extra slikken voor het stukje lever dat zich in mijn mond bevond.
De maaltjd ging gepaard met veel drank:  bier, wijn en arak, de plaatselijke jenever.

Na de maaltijd arriveerde de priester en startte met de ceremonie.


Wij gingen op de grond in het gras zitten, hielden net als de Balinezen de handen gevouwen voor ons hoofd, de bovenarmen horizontaal.  Wel vermoeiend trouwens als je net jarig bent geweest en weer een jaartje ouder. Veel gebeden werden gepreveld en de gasten besprenkeld met tirtha, heilig water.  Heerlijk in dit klimaat.  Tot slot nog wat bloemetjes in het haar of achter het oor en het echte feest kon beginnen.
En dat is het verorberen van het varken.
Dol zijn ze hier op zo'n varken.  Met namen het crispy vel is een traktatie.
De kinderen lopen te genieten door de tuin al sabbelend aan hun stuk vel.
Aan ons is zo'n varken niet zo besteed.
Ook dit keer namen we overal een klein stukje van.
Onze gastvrouw kwam van een boerderij en dat was te zien.
Behendig sneed ze het in mijn ogen inmense varken in hanteerbare stukken en deelde uit.
's Middags om een uur of vier gingen wij naar huis.
Grote delen van het varken gingen met het personeel mee naar huis.
En de tempel?  Die kan er weer tegen de komende vijf jaar.
En mocht er toch een ongeluk gebeuren bij de hoek van het zwembad....................
dan laat ik jullie dat weten.









KERSTDAGEN 2012

 

                          

Vanuit een zonnig Indonesie wensen wij jullie gezellige kerstdagen.

Pim en Toos

 

 

 

KOPI SUSU, koffie met melk.

Kopi susu,  koffie met melk
of te wel
wit en zwart

Vrienden en familie van Egbert en Nonie noemen Odra en Ilyas kopi susu.
En dat betekent koffie met melk.
Of  te wel wit en zwart.

En ze hebben gelijk.
Ook Egbert zei de afgelopen week:
"Odra is een echt Aziatisch kind en Ilyas is meer Europees."
En gelijk heeft hij.
Natuurlijk geen wonder met zo'n vader en moeder.
Pim en ik vinden ze allebei prachtig en stiekem denk ik dat Ilyas nog wel een kleurtje zal krijgen wanneer hij onder de tropenzon ook zandkastelen gaat bouwen aan het strand.
En die hele grote bruine kijkers verloochenen zijn afkomst niet.

Ik herinner me de erfelijkheidswetten van Mendel die we vroeger moesten leren bij biologie.
Hoe het precies zit weet ik niet meer.
Je deelde in vieren: 25% gemengd, 25% blank, 25% donker.
Zo ging dat ongeveer.
Odra zit dan bij de 50% en Ilyas is er eentje van het groepje van 25.
Ik zal eens even googlen.

Wat foto's van de beide kids die kopi susu verduidelijken.

                                    

NEGEN DECEMBER: Toos 64!

Ter gelegenheid van mijn verjaardag kwamen Egbert, Nonie en de kinderen een weekje logeren in Lovina.  Ze kwamen met de bus.

Pim had een auto gehuurd en de dag voor aankomst reden we naar Pembuteran.
Daar bezochten we de schildpadfarm en snorkelden gedurende de middag.
's Avonds lekker verse vis gegeten en geslapen in Tirta Sari.
Echt een aanrader!
De volgende ochtend heel vroeg naar de haven in Kilimanuk waar de boot zou aankomen.
Via de telefoon kregen we snel contact met Egbert en bleken ze nog op zee te liggen en te wachten op een plekje in de haven.  Na ongeveer een uur was het zo ver en kwamen ze eraan!
Samoedra al rennend vooruit toen hij ons zag, Ilyas rustig in de kinderwagen.
Ze hadden een goede reis gehad met de bus en de kinderen hadden vrijwel de hele nacht geslapen.


Wat hen betreft voor herhaling vatbaar deze manier van reizen.   

In de villa aangekomen aten we een broodje en zwommen we wat in het zwembad.
Daarna gingen de kinderen, de ouders trouwens ook naar bed voor een dutje.

Negen december werd ik 's morgens gewekt met kindergezang.
Dat was lang geleden dat er zo uitbundig voor me gezongen werd.
Je kunt merken dat Samoedra op een nederlandse school zit want de Sninterklaasliedjes en het Lang zal ze leven wisselen elkaar zonder problemen en in goed verstaanbare taal af.
We dronken koffie en aten heerlijke taart.
Ik op mijn nieuwe hoge stoel met heerlijke steun in de rug die ik voor mijn verjaardag van Pim kreeg.
En in mijn oren prachtige oorbellen van de kids.
's Avonds gingen we naar Sea Breeze,  restaurant aan zee met rustige life muziek en heerlijk eten.
Het was volle maan en werd een prachtige avond.

Ieder dank voor de goede wensen via de mail.
Ze hebben beslist geholpen en hun werk gedaan.
Dat blijkt!

De rest van de week brachten we door op en rond de villa.
Balletje trappen in de tuin, wandelen naar het dorp, zandkastelen bouwen aan het strand en lekker zwemmen in het zwembad.  Meer heb je ook eigenlijk niet nodig met die kleintjes.

Eén dag huurden we een auto en maakten een prachtige tocht door de bergen naar Lemukih waar hele grote watervallen zijn.
Na een week moest Egbert weer aan het werk.
Dat was jammer! 
We brachten hen weer naar de bus en kregen de volgende ochtend een telefoontje dat ze goed aangekomen waren.

THUIS IN LOVINA

Eenmaal geland in Denpasar vonden we snel de chauffeur van Solbritt en Pergöran.
Na een autorit van ruim vier uur kwamen we aan in de villa.
We werden warm welkom geheten, de villa was prachtig.
Er stonden bloemen her en der.

woonkamer met trap naar boven

Alles was op orde, schoon en netjes.
En toch ging het niet.......................
De pijn in mijn rug kwam in alle hevigheid en nog veel erger terug.
Ook mijn been kon ik niet bewegen, laat staan rusten op de voet.
Pim was niet lekker, werd ook nog snipverkouden.
We waren met recht Jut en Jul op Bali, die er maar het beste van probeerden te maken.
En met heel veel rust lukte dat.

Toch heeft het lang geduurd voor ik weer de oude was.
En gewoon op kon staan, stukje lopen e.d.
Sinds vorige week gaat het weer.
Zonder pijn loop ik nu 's morgens tussen zes en zeven naar de pasar om de boodschappen te doen.
Pim haalt me dan na een half uurtje op met de motor.
Zware tassen waag ik me nog niet aan.
's Middags maken we soms een wandeling langs het strand.  Of genieten van een juice in het dorp.
Twee keer ben ik naar de taalles geweest.
En we hebben een tochtje gemaakt door de bergen op de motor.
Kortom;  een trage start die niet vanzelf ging.
Maar nu zijn we er weer.  Gelukkig!

Om jullie een indruk te geven van ons huis wat foto's.
De villa is prima, de lokatie weliswaar niet zo groots en meeslepend als vorig jaar.


uitzicht vanaf het terras boven.

Maar dicht bij het dorp is ook prettig. 
Het is heerlijk om zo maar even het dorp in te lopen voor een boodschapje of iets anders.
Of naar de taalles te lopen zonder aan Pim te moeten vragen of hij me even naar de weg wil brengen.
Iedereen vindt dat ik zo langzamerhand ook maar op de motor moet maar ik voel er nog steeds niets voor. Dus is het prima op deze plek.
Motor?  Mij niet gezien. Laat me maar achterop!   Of lopen!

.

        

iNHAALMANOEUVRE, radiostilte voorbij...................

Zo, daar zijn we weer vanuit een warm Bali.
De zon schijnt volop en buiten is het 32 graden, binnen nog iets warmer.
Wij zijn er inmiddels aan gewend.
En dat mag ook wel na bijna twee maanden.


Even bijpraten:
Op 5 november bracht Joop ons naar Schiphol.
En na een voor spoedige reis kwamen we de volgende dag om een uur of zes aan in Jakarta.
Daar hebben we een nachtje geslapen en de volgende ochtend met de eerste vlucht door naar Jokjakarta.  Het weerzien met Nonie, Egbert, Samoedra en Ilyas was fijn.
Samoedra is een echte peuter geworden en Ilyas is zo'n beetje baby af met zijn 6 maanden.
Egbert was aan het werk op de berg Merapi met een theatergezelschap en kwam wat later.
We verbleven in hetzelfde hotel als de vorige keer, guesthouse Venetia.
Ongeveer tien minuten verwijderd van Egbert en Nonies huis en drie huizen verder in dezelfde straat als de school van Samoedra.

Ibu was er ook, zij logeerde bij Egbert en Nonie.                                   
De kadootjes waren zoals gebruikelijk een groot succes.
Samoedra blij met zijn houten trein, Ilyas met zijn rupsjenooitgenoeg, Ibu met haar lipstick en Nonie met de Trollbeadsbedel.   En daarnaast blij met nog vele andere geschenken.
Zoals altijd veel te veel!

In Jokjakarta zijn we een week gebleven.
Om twaalf uur haalden we Samoedra uit school, gingen dan met de trein spelen, zwemmen, stukje wandelen, slaapje doen, eten en om een uur of zes brachten we hem weer naar huis.
Ook gingen we een dag met de auto de berg op om naar een voorstelling van Egberts groep te kijken.
Lokale bewoners hadden een toneelstuk gemaakt waarin zij de gevolgen van de mechanisatie van de verbouw van rijst speelden.  Dit alles met beperkte middelen en zelf gemaakte requisiten.
Die gevolgen zijn drastisch voor de kleinere boeren, bleek uit het stuk.
De irrigatiewerken, wie kent ze niet die kleine dijkjes tussen de sawa's, worden kapot gereden door de grote machines.  Kunstmest maakt drie oogsten mogelijk. Echter de aarde wordt uitgeput door monocultures.  Er moet steeds meer gespoten worden.
Kleine boeren worden uitgekocht voor een appel en een ei en verliezen hun land.
Worden in ieder geval werkloos, soms dakloos. 
Het was fantastisch te zien hoe het toneel werd opgebouwd na enkele dagen bamboe-bouwen en hoe de spelers b.v. grote dorsmachines uitbeelden.

En zoals altijd in Indonesië is er eten, heel veel eten.            
Gekookt door de vrouwen van de spelers.
Na afloop van het stuk gaan de spelers in gesprek met de toeschouwers.
Ik herkende de werkvorm uit mijn eigen Open Schooltijd:  BOAL-theater.
Nog steeds een heel effectieve werkvorm om problemen aan de orde te stellen.

Na een heerlijke week in Jokja vlogen we door naar Denpasar op Bali.