Laatste dag in Rome

Na de heerlijke broodjes en croissants met een espresso van de bakker om de hoek vertrekken we met de bus richting centrum. We hebben verschillende dingen op onze agenda. 
O.a de Thermen van Diocletianus, het Museum Massimo en de Santa Maria degli Angeli.  We stappen uit op de Via Nazionale en wandelen naar de Piazza della Republica. Een plein in de vorm van een halve cirkel met prachtige arcaden. 
Wel veel verkeer dat eindeloos rond de nimfen en zeemonsters van de Fontana delle Naiadi raast.  De piazza volgt het halfronde ontwerp van een deel van de Thermen van Diocletianus, gebouwd door voornoemde keizer rond 300 na Christus.  De thermen vormden het grootste baadhuis van Rome. Het complex kon 3000 mensen tegelijk ontvangen. Resten van de termen zijn opgenomen in de Santa Maria degli Angeli. De rose granieten pilaren, met 3 meter doorsnede de grootste van Rome, zijn origineel.  Daar bevonden zich ook de baden. Over de vloer loopt diagonaal een meridiaan die tot 1845 gebruikt werd om de tijd aan te geven. Aan weerszijden de twaalf tekens van de dierenriem.
Achter de sacristie is een tentoonstelling over de geschiedenis van de thermen en de kerk.
Ook andere gebouwen rond de Santa Maria degli Angeli zijn hergebruikte delen van de Thermen van Diocletianus. Het complex was enorm: het was oorsspronkelijk 376 bij 361 meter.
Een groot deel is gerestaureerd en herbergt nu samen met het met de kerk verbonden karthuizer klooster het Museo delle Terme di lDiocleziano.  In het klooster een prachtige kruisganag otworpen door Michelangelo.  Ons is verteld dat de meest interessante collecties zich in het Palazzo Massimo bevinden. 
Onderdeel van het Museo Nazionale Romano. Het in 1889 opgerichte Museo Nazionale Roman bevat de meeste oudheden die in Rome sinds 1870 zijn opgegraven. Het is een van de voornaamste musea ter wereld wat betreft klassieke kunst en telt vijf vestigingen waaronder het Palazzo Massimo. Prachtig is de grote kloostergang van de kerk waar tegenover een geurige tuin ligt rond een grote fontein met kleine cupido's. Het staat er vol beelden, grafmonumenten en sarcofagen uit heel Rome.  We lopen naar het palazzo Massimo waar op dit moment een tentoonstelling is over monsters. Het museum is volledig gerestaureerd en gereorganiseerd en toont een collectie oudheden die alleen wordt overtroffen door die van het Vaticaan.
Prachtig is de tweede verdieping waar hele kamers met muurschilderingen zijn overgebracht uit verschillende in en rond Rome opgegraven villa's. De meest indrukwekkende fresco's komen uit Livia's villa in Prima Porta. Haar triclinium, eetkamer,  was verfraaid met allerlei bomen, planten en fuit, die zo realistisch waren geschilderd dat de gasten het idee hadden dat ze buiten aten in plaats van binnen.
Na kerk, museum en thermen wandelen we nog wat rond het Piazza della Republica.
We bekijken de Quatro Fontane verzonken in de hoeken van de panden op de kruising van twee nauwe, drukke straten. Op elke fontein staat het beeld van een leunende godheid. De riviergod met de wolvin is de Tiber. De andere misschien de Arno. De vrouwen verbeelden de Kracht en Trouw of de godinnen Juno en Diana.
We lopen nog een keer naar boven naar het Nationaal Monument voor Vittorio Emanuele. Een enorm wit gebouw, gebouwd rond 1900 met grote trappen in het hart van de stad. Het monument moet de eenheid van Italie symboliseren met vooraan het standbeeld van de koninbg.
Aan de voet het graf van de onbekende soldaat.

We doen nog wat boodschappen om de laatste avond gerieflijken lekker op ons eigen dakterras door te kunnen brengen.
De volgende ochtend koffers pakken en met metro, bus, vliegtuig en trein vermoeid terug naar Vinkeveen.
Het was een prachtige vakantie waarin we ontzettend veel hebben gezien.
En meer dan 1000 foto's hebben gemaakt.

St. Pieter

Op 22 april, derde paasdag besluiten we naar de St. Pieter te gaan.  We verwachten dat het de dag ná Pasen minder druk zal zijn maar deze verwachting gaat in rook op.

Het is duidelijk dat veel men-sen ervoor kiezen de dagen rond Pasen in Rome door te brengen.

Als centrum van het roomskatholieke geloof trekt de Sint Pieter bovendien pelgrims aan uit de hele wereld. Met de bus reizen we naar de metro en vandaar naar de St. Pieter. Ondergronds is een snelle route. Als je naar de kerk loopt zie je de koepel steeds verder achter de enorme gevel verdwijnen. Dat is de schuld van de man wiens naam prominent op de gevel staat, paus Paulus V van Borghese, die Maderno opdracht gaf het oorspronkelijke grondplan voor de kerk van Michelangelo, een Grieks kruis (+), te veranderen in een Latijns kruis met lange verticale poot. Niet zo bekend is dat de St. Pieter korte tijd een toren heeft gehad. Bernini, opvolger van Maderno als architect van de St. Pieter begon in 1641 naar het idee van zijn voorganger met de bouw van een linker en rechter geveltoren.  Maar net als tien jaar eerder bij het Pantheon had Bernini ook heer geen geluk met zijn torens. Er kwam er maar één en die werd al na vijf jaar afgebroken. Van de vijf toegangspoorten is de meest rechtse de Porta Santa of Heilige Deur, die eenmaal in de vijfentwintig jaar door de paus wordt geopend. In dat jaar, het zgn. jubeljaar klopt de paus aan de deur met een koperen hamer. De deur gaat van het slot en blijft het hele jubeljaar open. De meest linkse toegang is de Deur van de Dood met bronsreliëfs van Giacomo Manzu.

De enorme kerk is 187 meter lang en het met marmer beklede interieur bevat 11 kapellen en 45 altaren. Alle voorzien van een enorme rijkdom aan kunstschatten.  Sommige zijn uit de oorspronkelijk basilica gered en andere zijn werken van kunstenaars uit de late renaissance en barok. Een groot deel van de decoratie is echter omstreeks 1650 door Bernini uitgevoerd. De twee zijbeuken zijn 76 meter lang en komen samen onder Michelangelo's geweldige koepel.
Omdat alles in deze kerk in proportie is zie je pas hoe groot het allemaal is als je er vlak bij staat. De engeltjes bij het wijwatervat blijken dan levensgroot. Het baldakijn boven het pauselijk altaar lijkt onder de enorme koepel ook niet zo hoog maar is met zijn 27 meter even hoog als bij voorbeeld het Palazzo Farnese. Onder het baldakijn het pauselijk altaar, blikvanger in de kerk.
Het vult de ruimte op tussen de vier machtige pijlers waarop de koepel rust. Niet te missen is natuurlijk de Pietá, in de eerste zijkapel rechts. Michelangelo was 24 jaar toen hij dit beeld maakte. Tegenwoordig staat het hoog opgesteld achter pantserglas, sinds in 1972 een gek er enkele splinters af sloeg. Er is het grafmonument van paus Clemens X111 met de wakende en de slapende leeuw die respectievelijk de godsdienst en de Rouw voorstellen. Er is het beroemde beeld van de apostel Petrus uit de dertiende eeuw. Ook prachtig is het monument van paus Alexander V11. Bernini voltooide zijn laaatste werk in 1678. De ;paus zit tussen beelden die Waarheid, Gerechtigheid, Barmhartigheid en Wijsheid symboliseren. In veel kerken in Rome hangen nogal wat schilderijen maar niet in de St. Pieter. Veel is in mozaiek uitgevoerd. De hoge vochtigheidsgraad van het gebouw maakt het ongeschikt voor schilderijen. Een fragment van Giotto's 13-eeuwse moezaïek is gered uit de basilica en is nu in de Grotte. Een kopie van het hele mozaïek van Jezus en de vissende petrus op het Meer van tiberias siert nu het atrium. Op de voetstukken van de bronzen zuilen van het baldakijn boven het altaar is het wapen van paus Urbanus V111 (Barberini) met de drie bijen afgebeeld. Zevenmaal is boven het wapenschild een van pijn vertrokken vrouwenkopje afgebeeld. Op het achtste een lachtend kinderhoofdje. Bernini heeft hier de bevalling van Anna Colonna, de lievelingsnicht van paus Urbanus V111 uitgebeeld. De reeks begint links van het altaar.

Met de bouw van het baldakijn zou de paus een belofte inlossen: als de bevalling goed verliep zou hij het baldakijn laten bouwen. Het brons voor de zuilen haalde hij van het dak van het Pantheon. Behalve de kerk kun je ook de sacristie, de schatkamer, de crypte (met het graf van Petrus) en vele anderen en de koepel bezoeken.

De koepel weegt 56000 ton en rust op vier kolossale pijlers. Michelangelo stierf voor de voltooiing van de door hem ontworpen koepel De koepel is 136,5 meter hoog.  Hij had uitdrukkelijk gewaarschuwd de pijlers met rust te laten maar Bernini wist het beter en maakte in elke pijler een trap. Door Bernini's breekwerk kwamen er scheuren in de kerk en om erger te voorkomen werden er tenslotte door paus Benedicatus X1V vijf ijzeren randen om de koepel gelegd. Over Benedictus X1V wordt verteld dat iemand hem eens vroeg hoeveel mensen er werken in het Vaticaan.  "Ongeveer de helft", antwoordde de paus.
Met de koepel in de rug komt de prachtige symmetrie van Bernini's zuilengang geheel tot haar recht.

Historie:
Petrus is in 64 begraven bij de plaats waar hij is gekruisigd, het Circus van Nero. Op het graf van Petrus kwam in de 2de eeuw een heiligdom te staan.  Keizer Constantijn bouwde in 324 de eerste grote  basilica op de plaats van het graf. In de 15de eeuw bleek de kerk onveilig te zijn en werd gesloopt. Paus Julius 11 legde in 1506 de eerste steen voor een nieuwe kerk. In de 16de en 17de eeuw is ze herbouwd. In 1614 was de gevel voltooid, in 1626 is de nieuwe kerk gewijd.

21 april 2014, eerste Paasdag

Op eerste Paasdag besluiten we de bus naar het St. Pietersplein te nemen en ons te laten zegenen door de paus. Het urbi et orbi, de zegen voor de stad Rome en de omliggende wereld.
Dikwijls op tv gezien maar nu een keer er zelf bij zijn, dat is de opzet.
Ik verheug me!
Het is meer dan druk op straat en in de bus.

In de bus staan we stijf tegen elkaar aan geperst, op het St. Pietersplein ook.
We vermoeden dat in de bus Pims rugzak is opengemaakt en mijn portemonnee eruit ontvreemd.
En behalve mijn beurs met inhoud ook passen, creditcard, rijbewijzen e.d.
Geld, 250 euro, net gepind om 's avonds met onze gastvrouw uit eten te gaan.
Zij zou het restaurant uitkiezen, een echt Italiaans restaurant en wij veronderstelden een klein knijpje. We wilden het risisco vermijden niet met creditcard te kunnen betalen, dus gepind. 's Avonds liet ze overigens weten niet langs te komen.
Dat verzachtte een beetje de diefstal.
We besloten niet uit eten te gaan en speelden zo voor ons gevoel weer quitte.
Maar dat slaat natuurlijk nergens op, ze moeten gewoon met hun vingers van mijn spullen af blijven.  Ook vervelend en vooral lastig was het verlies van beide rijbewijzen, bankpassen, VISA creditcard, NS ov-kaart, Museumjaarkaart en diverse winkelpassen.  Als 65 plusser heb je gratis toegang tot de staats musea, echter je moet je wel legitimeren als 65 plus.  Dat deden we met behulp van ons rijbewijs.
We hebben meteen na ontdekking Wessel gebeld en hij heeft alles geblokkeerd.
De juffrouw van de blokkering (?) kon zien dat er nog geen gebruik gemaakt was van de bankpassen en vanaf nu zou dat ook niet meer kunnen.  We waren gerust gesteld.
Vervanging wordt na opgave van verlies onmiddelllijk geregeld blijkt.
Bij thuiskomst had ik al weer een nieuwe pas van de bank en mijn NS ov-kaart was er ook al.
Wat een service.

Na ontdekking van de diefstel gingen we toch maar naar de paus.
Op weg naar het St. Pietersplein liepen we in grote drommen mensen naar het plein.
Het hele plein was al vol!  We vonden een plekje bij de kolommen en met behulp van een verrekijker die we gelukkig nog bezaten, fototoestel trouwens ook, konden we de paus zien staan op zijn balkon.
We konden hem niet verstaan maar klapten als ieder klapte. We vroegen ons af waarom ze geen schermen plaatsten zodat ieder het kon volgen.
Misschien wil de paus dat niet?

Via andere mensen hoorden we dat de paus zijn toespraak begon met
"Broeders en zusters, een zalig en goed paasfeest in de hele wereld".
Hij sprak over de liefde die het gewonnen had van het kwade, de liefde die alles overwint en alles geeft.     1 Corinthe 13, toch?
De liefde die hoop doet groeien in uitzichtloze situaties, daarbij verwijzend naar Israel, Palestina. 
En landen als Nigeria, Soedan, Oekraïne, Syrië en Venezuela. En de liefde die alles overwint. 
 Hij sprak over ziektes veroorzaakt door verwaarlozing en pure armoede.
Over spilzucht waar we zelf verantwoordelijk voor zijn.

Hij maande ons nabij te zijn voor mensen die ons nodig hebben. Hij bad voor diverse landen waar het hommeles is. En hij vroeg om troost voor hen die hun vaderland hebben moeten verlaten.
En wenste ons tot slot nog een keer een zalig pasen. In het Italiaans bedankte hij voor de bloemen uit Nederland en voor het feit dat we er waren.  Toch aardig!
En waarschijnlijk heeft hij nog veel meer gezegd.
Jammer dat we het niet konden verstaan.

Er waren 200.000 mensen op het plein, zei men.
Toen de paus klaar was met zijn toeospraak gingen de klokken luiden.
Ondanks alles toch wel indrukwekkend om met zo veel mensen op het plein te zijn en de paus life te zien met de grote koepel van de St. Pieter op de achtergrond.

De Italiaanse euro

Op 1 januari 2002 werd in 12 van de toen nog 15 EU-landen de euro ingevoerd.
Zo ook in Italië. De Euromunten hebben een gemeenschappelijke zijde en een nationale zijde
De gemeenschappelijke zijde, de zogenaamde munt-zijde is in alle EU-landen identiek en toont de waarde van de desbetreffende munt.             
De nationale zijde, de zgn. kopzijde mag door ieder land vorm gegeven worden.
Ik vind het altijd weer leuk, ook spannend, te kijken hoe een land dat doet.  In Italie is gekozen voor Italiaanse kunstwerken op de kopzijde. Maar zo simpel als dat lijkt was het niet.
Weliswaar is Italie sinds 1861 een staatkundige eenheid maar enkele oude demonen waar het land anderhalve eeuw geleden ook al mee worstelde zijn nog niet verslagen. De verwijten over en weer tussen Noord en Zuid, de vaak stormachtige verhouding tussen Kerk en Staat en de hoedanigheid van Rome als nationale hoofdstad roepen nog altijd heftige emoties op.
Wat moet je kiezen als je rekening houdt met deze en andere gevoeligheden?
Het Vaticaan heeft als zelfstandige staat eigen euromunten zodat de verhouding tussen Kerk en Staat in dit geval niet mee speelde.
De keuze viel als volgt uit:
Op de munt van 1 eurocent staat het Castel del Monte, een achtkantig slot, door keizer Frederik 11 van Hohenstaufen, kleinzoon van Frederik 1 Barbarossa, in 1240 gebouwd bij Andria in een afgelegen deel van de provincie Bari. Daarmee wordt aan de zuidelijke gevoelens tegemoet gekomen.
Het Noorden is op de mut van 2 eurocent vertegenwoordigd met een minstens even wonderlijk gebouw: de Mole Antonelliana in Turijn. Dit gebouw uit 1863 was met 167,5 meter tot voor enkele jaren het hoogste stenen gebouw in Europa. Het was oorspronkelijk bedoeld als synagoge. Sinds 2000 is er het nieuwe Nationale Filmmuseum in gevastigd.
Op de munt van 5 eurocent staat het Colosseum.  Prachtige munt vind ik.
Die van 10 eurocent toont een detail van de Geboorte van Venus door Sandro Botticelli, te zien in de Galleria degli Uffizi in Florence.
De munt van 20 eurocent toont het beeld 'Unieke vormen van continuïteit in de ruimte' door de futurist Umberto Coccioni uit 1913.
Op de munt van 50 cent staat Michelangelo's ontwerlp voor de Piazza del Campidoglio in Rome, gecombineerd met het ruiterstandbeeld van keizer Marcus Aurelius.  Ook een prachtige munt.

Voor de munt van 1 euro werd de bekende proportietekening van een man in cirkel en vierkant gekozen, omstraaks 1490 door Leonardo da Vinci gemaakt naar een ontwerp van Vitruvius.
De munt van 2 euro tenslotte draagt het protret van Dante Alighieri, gebaseerd op Rafaëls fresco in de Stanza della Segnatura van paus Julius 11 in het Vaticaan.
Ook zie de de letters RI:  Republica Italiana.
Ook het Vaticaan nam op 1 januari 2002 de euro in gebruik maar de kans dat je ze tegenkomt is nihiel.  Wel zijn ze te koop bij souvenirwinkels in de buurt van de St. Pieter en als set in het Vaticaans Museum.

Het Pantheon en de Piazza Navona

Lopend van het Piazza di Venezia naar het Piazza Navona is een lange wandeling van oost naar west door het historisch centrum die (zo zegt het boek) in een aantal kleinere stukken kan worden opgesplitst.  Niks voor ons, we staan vroeg op, nemen de bus naar het Piazza di Venetia en starten onze vijfde dag. Het Piazza de Venezia is een van de drukste pleinen van Rome.
Als je met de rug naar het kolossale witte monument voor Victor Emanuell 11 gaat staan kijk je recht voor je uit op de noord-zuid as van het centrum, de Via del Corso, die doorloopt tot aan de Piazza del Popolo.  Dankzij onze tochten te voet beginnen we de plattegrond van de stad te snappen.
De Piazza Venezia is genoemd naar het Palazzo di Venezia, eens de zetel van de Venetiaanse ambassadeur. Het is het eerste gebouw in Rome dat in renaissancestijl werd opgetrokken. Het oorspronkelijke ontwerp had vier torens, daarvan werd er maar één gerealiseerd. Tijdens het fascistische bewind had Mussolini hier zijn werkkamer met Frans balkon.  
Al hoewel, kamer................
Natuurlijk gaan we naar binnen en zien dat de Duce zetelde in de Sala di Mappamondo, de Zaal van de Wereldkaart, een immense ruimte genoemd naaar de fresco's met wereldkaarten aan de wanden. Daar zat hij achter een al even immense tafel, geflankeerd door een metershoge kandelaar. Wie op audiëntie kwam moest de hele zaal doorlopen tot voor die tafel, om maar goed te beseffen tot welke tegenwoordigheid je werd toegelaten. Maar vertelt de gids: "Toen Hitler op bezoek kwam ging hij door een zijdeurtje naar binnen en stond tot Musselini's verrassing opeens voor diens neus".
Wie overigens ten tijde van het bewind 's nachts over de verlaten Piazza Venezia liep kon in het paleis achter één raam altijd licht zien branden, ten teken dat het bewind altijd waakzaam was.
In het paleis is nu een museum van middeleeuwse kinst.
We zijn verwend de afgelopen dagen en vinden het wel aardig!
In de Via del Corso gaan we links de Via Lata in en zien rechts tegen een muur een van Rome's meest charmante fonteinen: die van de Vatman. Ook dit was oorspronkelijk een van de Sprekende Beelden.
Aan het eind van de straat komen we op de Piazza del Collegio Romano. Hier is de ingang van de Galleria Doria-Pamphili, een van de belangrijkste schilderijencollecties van Rome.
De schilderijen zijn in een gesloten formatie opgehangen, zoals dat vroeger gebruikelijk was. Hoogtepunt is het portret van paus Innocentius X  door Velazquez.
We passeren al lopend een speelse schepping van Bernini: een marmeren olifant met op zijn rug een obelisk, afkomstig uit een Isistempel die hier in de buurt was. De olifant keert zijn achterwerk naar het voormalige klooster van de dominicanen met wie Bernini nogal eens overhoop lag.
Na nog veel meer kerken met overal prachtige schilderijen komen we bij het Pantheon. Het best bewaard gebleven gebouw uit de klassieke oudheid in Rome.

Soms kun je het Pantheon vanuit het vliegtuig  zien liggen als een stenen oog dat al bijna negentienhonderd jaar naar de hemel kijkt. Romulus, de stichter van Rome, zou hier tijdens een onweersbui door een wolk zijn gegrepen en nooit teruggekeerd: hij was vergoddelijkt.  Een mooi verhaal, de legendarische eerste koning van Rome waardig. Een andere versie is minder verheven.  Romulus, die zich steeds tirannieker ging gedragen, zou door opstandige senatoren naar de bewuste plek zijn gelokt en vermoord. Om zijn plotselinge verdwijning te verklaren werd het volk wijsgemaakt dat hij was vergoddelijkt.  Het tegenwoordige gebouw dateert van 118 - 125, de tijd van keizer Hadrianus van wie men zegt dat hij het heeft ontworpen.

De koepel is van binnen een volmaakte halve bol met een middellijn van 43,30 meter iets groter dan die van de St. Pieter. Wanneer je de andere helft er tegen aan zou plakken zou de volledige bol precies de vloer raken. Het Pantheon is niet alleen een van de best bewaard gebleven gebouwen maar ook een van de meest geheimzinnige want wie of wat hier werd vereerd is nog altijd onduidelijk.  In mei 609 werd het gebouw de kerk van Maria en de Martelaren.Vele eeuwen later werd het de grafkerk van het Italiaanse koningshuis. Tot nu toe werden er twee koningen bijgezet: Victor Emanuel 11 en zijn zoon Umberto.

Zeer waarschijnlijk zal het daar wel bij blijven gezien de houding van Victor Emanuel 111 tijdens de Tweede Wereldoorlog. Naast het graf van koning Umberto ligt het vitrinegraf van Rafaël met de beroemde spreuk:  Hier rust Fafaël, voor wie de grote moeder aller dingen (= de natuur) vreesde: bij zijn leven om door hem te worden overtroffen, bij zijn dood om met hem te sterven.  Rafael stierf op zijn 37e verjaardag, 6 april 1520. 
Het is niet zo druk in het Pantheon, gelukkig! 
Zo kunnen we de mozaiek-vloer goed bewonderen.
Ook bewonderen we de Mattheüs-serie in de kapel van de Luigi de Francesi.  Drie beroemde schilderijen van Caravaggio met episoden uit het leven van de apostel Mattheüs. Deze serie wordt tot Caravaggio's beste werk gerekend.   Door af en toe links en af en toe rechts af te slaan komen we op de Piazza Navona.  Een prachtig plein dat een beetje doet denken aan Montmartre in Parijs.  Het wemelt er van de schilders , tekenaars, levende standbeelden e.d.  De naam Navona is een verbastering van agona = spel wedstrijd, naar de spelen die hier, op deze plek werden gehouden.

Het plein met de omliggende bebouwing geeft nog duidelijk de vorm en de omtrek van het vroegere Circus weer, het plein ligt daar waar eens de arena was. Om de vijf jaar werden hier naar Grieksvoorbeeld spelen gehouden met een gevarieerd programma: wagenrennen, worstelen, gladiatorengevechten en voordrachtwedstrijden.

Later was hier eeuwenlang een dagelijkse groente-en fruitmarkt.  Nu is er jaarlijks een beroemde kerstmarkt.  De blikvanger op het plein is de Vierstromenfontein uit 1651. Het is een geniaal en gedurfd ontwerp van Bernini, die de bijna driehonderd ton zware obelisk heeft geplaatst op een solide voetstuk. De rivierbeelden stellen de vier toen bekende continenten voor: Europa met de Donau, Afrika met de Nijl, Azië met de Ganges en Amerika met de Rio de la Plata.
We komen tenslotte uit op de drukke Corso Vittorio Emanuele.
Pakken een terras en daarna de bus naar huis.
Daar eten we heerlijke mozzarella met tomaten en proscuito.

Natuurlijk weggespoeld met een frisse, witte, Italiaanse wijn,  onderweg gescoord.
Het leven is goed hier!

Wandelen door het centrum

Alle pelgrims en bezoekers uit het noorden kwamen vroeger Rome binnen door de Porta Flaminia, later de Porta del Popolo genoemd. Ook Luther kwam in 1511, toen hij nog Augustijner monnik was door deze poort Rome binnen. Waarschijnlijk sloeg hij dadelijk linksaf naar het klooster van de Augustijnen en de bijbehorende kerk, de Santa Maria del Popolo.  Het klooster is verdwenen maar de kerk is er nog wel, een schatkamer van religieuze kunst met werken van Bernini, Rafaël en Caravaggio. 
De Piazza del Popolo is ons startpunt voor een wandeling.
Vanaf dit plein lopen drie lange straten de stad in.
Wij kiezen voor de middelste, de Via del Babuino. Deze straat van de baviaan is genoemd naar een fontein met een beeld. De Romeinen vonden het beeld zo lelijk dat ze het  'de Baviaan'  noemden.   Het is van de Sprekende Beelden in Rome de meest bekende.
Sprekende Beelden zijn een soort anonieme uitlaatklep voor het volk.  Ideeën en besluiten van kerkelijke en wereldlijke overheden ontmoetten vroeger bij het volk niet altijd begrip, laat staan instemming. Dat is nog altijd zo. Ook het persoonlijk doen en laten van gezagsdragers werd en wordt kritisch gevolgd. Maar het was vroeger vaak riskant daar openlijk uiting aan te geven. Dat werd overgelaten aan de Sprekende Beelden.
Spotverzen, schimpscheuten, protesten en afwijkende meningen werden bij hen op briefjes aangeplakt of neergelegd.
We gingen naar enkele beelden op zoek.

de baviaan

In de Via del Babuino liggen de voetsporen van beroemdheden van vroeger en nu. De laatste groep logeert graag in het Hotel de la Russie, in 2000 gerestaureerd en gerenoveerd. Van langer geleden liggen hier de voetstappen van Goethe.   Frans Liszt was hier op vrijersvoeten met prinses Carolina von Sayn Wittgenstein en Wagner woonde en werkte hier.  Parallel aan de Via del Babuino loopt de Via Margutta, van oudsher de kunstenaarsstraat van Rome. Doorlopend kom je vanzelf op de Piazza di Spagna.  Aan de voet van de Spaanse Trappen is het meestal heel druk, nu ook.  Vlakbij zijn de Via Condotti en de Via Frattina, twee sjieke winkelstraten.  Daar sta ik me te vergapen in de etalage van de ontwerper Valentino, die o.a. Maxima kleedt.  Staat er een echtpaar naast me, zegt die man: "Koop toch een jurkje van Valentino.  Ik vind het leuk, jij vindt het leuk!"  Kosten tussen de Euro tien- en twintigduizend.  Zegt die vrouw:  "Ah nee, je moet alles met de hand drogen en daar heb ik geen zin in."

etaleren, een kunst!

Ben ik toch met de verkeerde man getrouwd!
Van de winkelstraten wandelen we naar het park Pincio.  Dit park ligt op een heuvel en was in de keizertijd al geliefd en ook in de 19e eeuw het favoriete uitje van veel Romeinen. Je hebt hier een prachtig uitzicht over Rome met de koepel van de St. Pieter in de verte.  Ghandi kwam hier graag.
Op de Pincio staan meer dan 200 borstbeelden van verdienstelijke Italianen. De vrouwen onder hen zijn op de vingers van één hand te tellen: het zijn er drie, en wel Catharina van Siena, Vittoria Colonna en Maria Grazia Deledda.  Maria Deledda schreef meer dan veertig romans.
Een belangrijk thema in haar werk is de confrontatie van eenvoudige, traditioneel denkende mensen met moderne maatschappelijke ontwikkelingen.  In 1926 ontving zij de Nobelprijs voor Literatuur.
We hadden nog nooit van haar gehoord.
Vanzelf komen we weer uit op de Piazza del Popolo waar we op een van de terrassen uitblazen.

Het Forum Romanum en Colosseum

Vroeg in de ochtend stonden we op en namen de bus naar Termini, het treinstation. Vandaar met bus105 naar halte Collosseo. Kan niet missen!  Het Colosseum ligt aan de zuidwestelijke rand van het centrum en is met openbaar vervoer goed te bereiken. De naam Collosseum dateert uit de Middeleeuwen en heeft betrekking op een groot verguld bronzen beeld, de Colossus, dat hier vlak bij stond. Er is nogal gesold met het beeld. Behalve van plaats veranderde het minstens drie keer van gezicht. Eerst stelde het Nero voor, toen Titus, toen Commodus en tenslotte de zon.
Waarschijnlijk is het  onder paus Gregorius 1 vernietigd.  In de bestrating is de plek nog aangegeven. Maar genoeg over een beeld dat niet meer bestaat.  Het gaat om het Colosseum.  Je koopt een gecombineerd kaartje voor Colosseum en Forum Romanum.
Wij stonden voor het Colosseum anderhalf uur in de rij voor een kaartje en ontdekten later dat het verstandiger is je kaartje bij het Forum te kopen dan kan je vervolgens na bezoek aan het Forum via een aparte ingang voor personen die al een kaartje hebben zo het Colosseum in.
Collosseum, het visitekaartje van Rome, ontelbare keren gefotofrafeerd, bijna 2000 jaar oud.
Het Colosseum heette eigenlijk Amphitheatrum Flavium naar de familie van de Flavii, waartoe de keizers Vespasianus, Titus en Domitianus behoorden. De eerste gaf  in 72 na Christus opdracht tot de bouw, de tweede nam het in gebruik in het jaar 80 en onder de regering van de derde werd het voltooid. Het werd gebouwd op een stuk moerasgrond dat overbleef na het blootleggen van een meer. Samen met het Pantheon is het redelijk goed bewaaard gebleven.  Een paar getallen bij het Colosseum: omvang 186 x 156 meter, de arena 86 x 54 meter. Het hoogste punt 57 meter. 
Er zijn 80 ingangen en er was plaats voor 50.000 toeschouwers. 
Alle ingangen waren genummerd om de enorme massa's probleemloos toe te laten.  Er was zelfs een ontruimingsplan bij noodgevallen. Sedert de zesde eeuw wordt het gebouw niet meer gebruikt maar de onderaardse gangen en cellen zijn er nog steeds. De gangen aan de binnenkant zijn zo ontworpen dat de grote en vaak roerige massa genoeg ruimte had en binnen tien minuten na aankomst op zijn plaats zat.Kom daar eens om bij de arena in Amsterdam. In het jaar 80 werd het Colosseum door keizer Vespasianus ingewijd met honderd dagen gladiatorengevechten, gevechten tegen wilde dieren en tussen dieren onderling.  De deelnemers aan de gladiatorenspelen waren meestal veroordeelde misdadigers en krijgsgevangenen maar ook wel mensen die niets meer te verliezen hadden. Training was belangrijk en verplicht voor ieder die aan de spelen deel nam want de toeschouwers wilden een mooi gevecht zien. De voorstelling begon met een parade langs de keizer, waarbij de deelnemers riepen: " Ave Caesar morituri te salutant" :  Gegroet keizer, zij die gaan sterven groeten U.  In de Middeleeuwen werd het Colosseum door de Romeinse familie Frangipani tot een versterkte burcht verbouwd. In de loop der tijd is het door aardbevingen beschadigd en werd het ook gebruikt als bron van bouwmateriaal voor kerken en paleizen.  Zo werd het marmer afkomstig van de gevel gebruikt voor delen van de Sint Pieter.  In de loop der eeuwen raakte het Colosseum overwoekerd door planten.

Het Forum
Het Forum was het hart van het politieke, commerciële en juridische leven in het klassieke Rome. De grootste gebouwen waren de basilica's waar recht werd gesproken. Het krioelde er van de advocaten en hun partijen, bankiers en makelaars, winkeliers en hoeren.  En gespuis dat een fooi van de rijken vroeg. Toen Rome snel groeide werd het Forum te klein. In 46 voor Christus bouwde Julius Caesar een nieuw Forum, een voorbeeld dat Augustus, Trajanus en andere keizers zouden volgen. De keizers richten ook triomfbogen op voor zichzelf. Iets naar het oosten liet Vespasianus het Colosseum bouwen, centrum voor vermaak na een dag hard werken.  We hadden de tip gekregen het Forum eerst van bovenaf te bekijken om een indruk te krijgen.
Dit gaat goed van achter het Capitool. Tot de 18e eeuw toen de opgravingen begonnen lagen veel bogen en zuilen half onder de grond. De opgravingen gaan nog steeds door, de blootgelegde ruïnes dateren uit veel verschillende tijdperken uit de Romeinse geschiedenis.
We genoten van het Huis van de Vestaalse Maagden, de tempels van Vesta en Antoninus en Faustina, de boog van Titus en Constantijn,  de markten van Trajanus met de zuil van Trajanus.  Te veel om op te schrijven.  Maar heerlijk om wat uurtjes in de zon te wandelen en rond te kijken.

ROME, 15 tot 25 april 2014

Dit voorjaar besloten we weer één van onze "reis"- verlangens van het  lijstje te schrappen.  Een bezoek aan de Sixtijnse Kapel en dus aan Rome was daarvoor voorwaarde.  We vertrokken vanuit Vinkeveen met bus en trein naar Eindhoven.  Daar de shuttlebus naar het vliegveld en efficient en snel met Ryanair naar Rome.

In Rome hadden we via Airbnb een appartementje gehuurd.
De eigenares was op vakantie dus we hadden het rijk alleen, wel zo prettig.
We zaten net buiten het centrum van de stad met de busstop voor de deur.
En in vijftien a dertig minuten, afhankelijk van het uur van de dag stonden we in het centrum.  Een geweldige plek!    En plezierig om met de bus door Rome te rijden.  Leuker dan met de metro.

De eerste avond verkenden we de buurt en aten een hapje bij een Italiaan om de hoek. Heel erg druk, twee grote families aan lange tafels met op de kop een echte "big mama".  Vanzelfsprekend was de pizza heerlijk! En de wijn, zo uit het vat in de kan eveneens.  De volgende dag met de bus naar het Piazza San Pietro, vlak bij het Vaticaans  Museum. We stapten één halte eerder uit om door de Via Conciliazione het plein op te wandelen. Pas wanneer je zo naar de St. Pieter loopt merk je hoe groot het plein is. Het plein, omgeven door de Colonnaden van Bernini, geldt als een architectonisch wereldwonder. Jammer dat er zo veel dranghekken staan om de stroom toeristen in een bepaalde richting te leiden. Wij in de rij voor het Museum waarvan de ingang een beetje achteraf ligt.  Een saaie wandeling van ongeveer 800 meter.  Maar je bent niet de enige..................
Na ruim een uur schuifelen in de rij waren we binnen.

 Het Museum is een zeer uitgebreid complex dat je onmogelijk in een keer kunt bekijken. Wij sloegen de Egyptische en Etruskische collectie over en kozen voor de oudchristelijke en middeleeuwse kunst,  de Appartamento Borgia en bewaarden de Sixtijnse Kapel voor het laatst.  We waren onder de indruk van de omvang, veelzijdigheid en grootte van het Museum.  We verbleven er dan ook de hele dag.  In de Sixtijnse Kapel veroverden we een zitplaats.  Met het boek op de schoot "werkten"  we de hele kapel door.  Over werken gesproken: Op 10 mei 1508 bevon Michelangelo, toen 33 jaar, aan de beschildering van het plafond, 500m2 en op 31 oktober 1512 was het klaar. Vanaf het begin verliep het werk moeizaam. Michelangelo, die van zijn opdrachten als beeldhouwer was weggehaald, werkte met tegenzin onder omstandigheden die verre van ideaal waren: boven op een krappe, wiebelende steiger, bij slecht licht en 'geholpen' door medewerkers die hem, naar zijn idee, alleen maaar voor de voeten liepen.

Maar zijn opdrachtgever, paus Julius 11, wilde van geen bezwaren horen. Om zijn werkomstandigheden wat te vergemakkelijken ontwierp Michelangelo een platform dat de kromming van het plafond op ongeveer twee meter volgde, zodat hij staande in banen kon werken. Maar het slechte licht bleef een grote belemmering en de kunstenaar moest telkens naar beneden klauteren om zijn werk te kunnen beoordelen. We herinnerden ons soortgelijke verhalen van vader Wits tijdens zijn restauraties.
Ook hij lag op zijn rug op de steiger hoog bovenin paleizen en kerken en moest regelmatig naar de vloer om de effecten van kleuren op afstand te beoordelen. Een heidens werk lijkt me maar in beide gevallen door een christen verricht. Michelangelo begon aan de kant tegenover het altaar en men zegt dat de eerste figuren die hij schilderde te klein zijn uitgevallen. Alsof het werk nog niet moeilijk genoeg was werd de kunstenaar ook nog voortdurend op zijn huid gezeten door de ongeduldige Julius 11. Het verhaal gaat dat hij daar op een dag zó genoeg van had dat hij een plank van de steiger gooide die de Heilige Vader op een haar miste.  25 jaar later schilderde Michelangelo het Laatste Oordeel op de wand boven het altaar.

In die 25 jaar was er heel wat gebeurd. De Reformatie was in alle hevigheid losgebarsten en de troepen van Karel V hadden Rome geplunderd. Het Laatste Oordeel heeft dan ook een ander karakter. Michelangelo staat er zelf ook op:  in de afgestroopte huid van Bartholomeus heeft hij een zelfportret verwerkt.  Tijdens zijn werk werd Michelangelo voortdurend aan zijn hoofd gezeurd door de pauselijke ceremoniemeester die zich stoorde aan de vele naaktfiguren die er in voorkwamen. Meer geschikt voor een badhuis of een kroeg dan voor een pauselijke kapel,  vond hij.  Wanneer je de kapel verlaat ontkom je er niet aan met de bezoekersstroom mee te lopen.  Er is een soort voetgangers-eenrichtingsverkeer ingesteld. Je komt dan in het museum voor moderne kunst.  Vincent van Gogh, Gauguin, velen schonken de kerk één of meerdere werken.
Wij hebben er weinig van gezien.
Na de Sixtijnse Kapel was het mooi geweest.